Het ritme van regulatie
11-02-2020. Roos Olmanst www.thuisinjelijf.net
De Nederlandse vertaling van het boek ‘De polyvagaal theorie in therapie‘ van Deb Dana (klinisch maatschappelijk werker, therapeut) was nog maar net uit 
in de eerste maand van 2020 en boeide mij meteen vanaf de eerste bladzijde. Zij vertaalt de neurobiologisch onderbouwde theorie (van S. Porges) naar de praktijk op een zeer aanbevelingswaardige (en praktische) wijze voor zowel clienten als therapeuten. ‘Het ritme van de regulatie‘ is de ondertitel omdat de mens een fundamenteel ritmisch wezen is die zichzelf reguleert en heelt (tenzij dit vermogen wordt verstoord door bijvoorbeeld trauma) of dit alsnog kan doen via coregulatie (ritme) via een stabiel en rustig persoon/therapeut als hulpbron.
De polyvagaal theorie is gebaseerd op het gedachtengoed van S. Porges, neurowetenschapper en hoogleraar in de psychiatrie in North-Carolina, USA. In het kort gezegd heeft hij de werking van het autonome zenuwstelsel verder gedifferentiëerd dan de basis die we tot nu toe kennen. Zijn theorie (ook wel de ‘wetenschap van je veilig voelen‘ genoemd) geeft inzicht in de veranderingen die traumatische ervaringen teweegbrengen in het autonome zenuwstelsel, en waarom mensen na zo’n ervaring zo moeilijk terugkeren naar een staat van rust en vertrouwen. Het maakt de biologische ‘dynamieken’ zichtbaar die ten grondslag liggen van ons veilig voelen en sociaal betrokken zijn. Het gevoel van veiligheid wordt volgens deze theorie vooral bepaald door lichamelijke responsen in plaats van cognitieve afwegingen. Dat gebeurt aan de hand van verschillende omgevingsfactoren. Mensen bepalen of ze veilig zijn aan de hand van de wijsheid die in hun lichaam en zenuwstelsel zetelt.
De theorie verklaarde eindelijk wat Levine (Somatic Experiencing), Ogden, van der Kolk en een aantal andere lichaamsgerichte werkers al zo lang wisten: de weg naar trauma-heling gaat via het lichaam. De theorie is geen therapie op zichzelf. Het is een manier om naar de werking van het zenuwstelsel te kijken. Met een dieper besef van de biologische reacties die de kwaliteit van de therapeut-client relatie en de wederzijdse verbondendheid beinvloeden en daarmee het gevoel van veiligheid van de client. De theorie biedt tevens inzichten in bepaalde lichamelijke chronische klachten zoals chronische vermoeidheid en chronische (spier)pijn.
Om een indruk te geven van de toepasbaarheid van deze theorie voeg ik onderstaande informatie toe. (Bron: boek ‘De polyvagaal theorie in therapie’ Deb Dana)
“De taak van het autonome zenuwstelsel is om ervoor te zorgen dat we overleven op momenten van gevaar en opbloeien in tijden van veiligheid. Om te kunnen overleven, moeten we bedreigingen kunnen herkennen en moet er een overlevingsrespons worden geactiveerd. Voor opbloeien is precies het tegenovergestelde nodig – het afremmen van de overlevingsrespons, zodat sociale betrokkenheid mogelijk wordt. Als we dit vermogen tot activering, remming en flexibiliteit van reageren niet hebben, maakt dat ons leven zwaar.” (Deb Dana)
Dit boek geeft therapeuten handvatten om de polyvagaal theorie te integreren in hun therapeutische werk. De basisprincipes van de polyvagaaltheorie worden uitgelegd in een taal die toegankelijk is voor zowel therapeuten als cliënten. Vervolgens worden er methoden aangereikt – waarbij wordt gewerkt met werkbladen, oefeningen en meditaties – om cliënten te helpen om vanuit toestanden van mobilisatie, immobilisatie en ineenstorting de weg terug te vinden naar veiligheid en verbinding.
Een belangrijk onderdeel van het praktische werk is het in kaart brengen van responspatronen, waardoor cliënten zich bewust worden van de verschillende toestanden en daarmee gepaard gaande reacties van hun autonome zenuwstelsel. Met behulp van oefeningen die speciaal zijn ontwikkeld om het regulerende vermogen van het ventrale vagale systeem te activeren, kunnen zij vervolgens stap voor stap de ingesleten patronen in hun zenuwstelsel vervangen door nieuwe, meer adaptieve patronen, hun zelfregulatie vergroten en hun sociale-betrokkenheidssysteem op adequate wijze gaan inzetten terwijl ze zich verhouden tot de mensen en wereld om hen heen. Zo kunnen mensen met een traumageschiedenis leren om opnieuw vorm te geven aan hun autonome zenuwstelsel en een nieuw verhaal over zichzelf en hun verleden gaan creëren.
Meer informatie via::
https://www.uitgeverijmens.nl/product/160-de_polyvagaaltheorie_en_de_transformerende_ervaring_van_veiligheid
https://www.uitgeverijmens.nl/product/162-de-polyvagaaltheorie-in-therapie
Of via polyvagaal platform: https://polyvagaalplatform.nl/polyvagaal/#theorie