Spiegelen met je hele wezen
Roos Olmanst / www.thuisinjelijf.net 
Vaak krijg ik de vraag wat lichaamsgerichte psychotherapie toch is. Toegegeven, het is een mond vol en de reikwijdte van deze vorm van therapie is voor velen niet duidelijk. Om een indruk te geven, zet ik in deze blog het begrip ‘spiegelen’ binnen de lichaamsgerichte psychotherapie in het licht.
Wat is spiegelen nou eigenlijk? Kort gezegd is spiegelen het in contact brengen (terug geven) wat er bij jou door de therapeut wordt gezien en ervaren. Dit kunnen emoties zijn, maar ook gedachten, een beweging of een houding die bij jou zichtbaar is. Binnen coaching en therapie wordt veel gebruik gemaakt van deze methodiek. Omdat binnen lichaamsgerichte psychotherapie het lichaam de ingang is, wordt spiegelen op een verdiepende manier toegepast.
Het doel van spiegelen binnen de lichaamsgerichte psychotherapie is niet alleen het vergroten van het bewustzijn en contact met het gehele lichaam. Het gaat verder, namelijk:
–Je wordt bewuster van fysieke sensaties (wijze van ademhaling, hartslag, tintelingen, warmte etc.), bewegingspatroon, onderliggende cognities en emoties.
–Het contact met jouw lichaam wordt vergroot en kunt daardoor steeds meer afstemmen op wat het nodig heeft, jouw behoeftes.
–Door te spiegelen stelt het je in staat om je eigen emoties en daarmee het zenuwstelsel beter te reguleren bij bijvoorbeeld stress, (denk aan ontspannen en ontladen).
–Juist doordat deze vorm van therapie zo gericht is op het lichaam kunnen aangeleerde fysieke gewoontes (zoals houding en beweging) inzicht geven over jouw geschiedenis en oude (overlevings)patronen. Als je die gewoontes herkent kan je die ook beïnvloeden door een nieuwe vorm van bewegen. Zo kan je bijvoorbeeld leren fysiek letterlijk en figuurlijk meer ruimte in te nemen. Doordat jouw gehele lichaam actief betrokken wordt om anders in beweging te komen, ervaar je dit bewust en kan je het als het ware inslijpen in jouw lichaamsgeheugen.
Door als kind gespiegeld te worden door de ouder/verzorger leer je jezelf van binnen (eigen gevoelens, gedachten en behoeften) èn van buiten (door de ogen van de ander) kennen. Emoties spiegelen tijdens je kindertijd is daarom enorm belangrijk. Als een kind huilt dan reageert de ouder/verzorger door te verwoorden wat er mogelijk aan de hand zou kunnen zijn. Hierdoor wordt het kind gerustgesteld. Bijvoorbeeld door te zeggen: “ik zie dat je verdrietig bent, klopt dat?” Door het te benoemen krijgt het betekenis en leer je om deze ervaringen en emoties te herkennen. Door ze te herkennen raak je niet overspoeld en kun je jezelf kalmeren. Een noodzaak voor later als je volwassen bent. Door adequaat te spiegelen kan er een stevig onderscheid groeien tussen het ‘ik’ en de ‘ander’ en kan het kind een positief ‘zelf‘ ontwikkelen.
Er kan sprake zijn van mismatches, dat wil zeggen dat een ouder of verzorger niet passend reageert (spiegelt) op het gevoel of gedrag van een kind. Dat kan door een onjuiste interpretatie, door het gevoel van het kind niet serieus te nemen of doordat de ouder of verzorger de angst van het kind overneemt. Het kan echter ook zijn dat een spiegel geheel ontbreekt waardoor het kind geen enkel houvast krijgt en in paniek raakt.
Als er onvoldoende of inadequaat gespiegeld is tijdens de kindertijd, heeft het effect op jou als volwassene. Het kan zijn dat je je hierdoor als volwassene niet bewust bent van emoties, dat bepaalde emoties afwezig zijn. Of dat je in conflict komt met anderen omdat je niet kunt invoelen bij de ander. Het kan ook zijn dat er juist wel emoties zijn maar dat die zodanig oplopen of leiden tot paniek of agressie omdat je er niet mee weet om te gaan.
Als er onvoldoende gespiegeld is in jouw kinderjaren wordt er geen of onvoldoende connectie gelegd met de bij emotie behorende ervaringen in het lichaam, de fysieke sensaties dus. De nadruk in beleving komt dan eenzijdig te liggen op feitelijkheden en cognities.
Spiegelen binnen de lichaamsgerichte psychotherapie. Wanneer je niet geleerd heb om bepaalde emoties te herkennen en te verwoorden, wil het niet zeggen dat ze niet waarneembaar zijn of waarneembaar gemaakt kunnen worden. Bij emoties zijn er altijd fysieke reacties en zijn daardoor ook in het lichaam terug te vinden. Denk bijvoorbeeld aan de uitspraken verstijfd zijn van angst, even doorbijten, een brok in de keel, hardnekkig, een knoop in je buik, de adem wordt ontnomen of het stikken van woede of verdriet. Onze taal is doorspekt met dit soort uitspraken waarin direct een link wordt gelegd tussen een emotie en een fysieke staat die gespiegeld kan worden.
Naast het spiegelen van de verbale signalen wordt veel nadruk op juist het spiegelen van de non-verbale signalen gelegd. De reden daarvoor is dat het lichaam veel meer zegt dan de woorden, het cognitieve verhaal. Het lichaam is dan ook het meest directe instrument in de ontmoeting, dus ook tussen jou en een therapeut. Daarin is een schat aan informatie te vinden die vele potenties in zich kunnen hebben.
Ieder facet (houding, beweging, ademhaling, mimiek e.a.) kan uitgediept worden via specifiek lichaamsgerichte oefeningen waarbij aanraking tevens een optie is. Hiermee worden de onderliggende emoties en gedachten zichtbaar en kan jouw geschiedenis doorgewerkt worden. Bijvoorbeeld het bewegingspatroon geeft veel informatie over de aard van de beweging, de impuls, het ritme, wanneer er (niet) wordt bewogen, de ruimte waarin je beweegt en of er lichaamsdelen wel of niet bij het bewegen worden betrokken. Er kan in de stoel maar ook daar buiten gewerkt worden.
Het spiegelen van het hele lichaam is een krachtig middel met veel meer zeggenschap en impact dan woorden alleen. De lichaamsgerichte psychotherapie kent een rijkdom aan methodes, spiegelen is er één van.